ഗോധൂളി എന്ന വാക്കിൻ്റെ അർത്ഥം - പശു + പൊടി = പശുക്കളുടെ കാലിൽ നിന്ന് ഉയരുന്ന പൊടി. പശുക്കൾ കാട്ടിൽ മേയ്ക്കാൻ പോയി വൈകുന്നേരമാണ് മടങ്ങുന്നത് എന്നാണ് അറിയുന്നത്. അതുകൊണ്ടാണ് ഈ പ്രത്യേക സമയത്തെ ഘോഡൂലി സമാഹ് എന്ന് വിളിക്കുന്നത്. സായാഹ്ന സമയം എന്നാണ്.
സന്ധ്യ:- സൂര്യോദയത്തിനു മുമ്പും സൂര്യാസ്തമയത്തിനു ശേഷവും വരുന്ന സമയമാണ് സന്ധ്യ എന്നറിയപ്പെടുന്നത്. 3 തരം സന്ധ്യകൾ ഉണ്ട്:- (1)- സിവിൽ സന്ധ്യ ~ 6°=24മിനിറ്റ് സൂര്യോദയത്തിന് മുമ്പും ശേഷവും (2)-നോട്രൽ ട്വിലൈറ്റ്~12°=48മിനിറ്റ് സൂര്യോദയത്തിന് മുമ്പും ശേഷവും (3)-സെലസ്ട്രിയൻ സന്ധ്യ~18°= 96മിനിറ്റ് മുമ്പ് സൂര്യോദയവും 2
ഭാരതീയ ആരാധനയിൽ പശുവിന് പ്രധാന സ്ഥാനമുണ്ട്. ഇന്ത്യക്കാർ പശുക്കളെ അമ്മയായി കണക്കാക്കുകയും പരിപാലിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പശുക്കൾ പാൽ തരുന്നത് കൊണ്ട് മാത്രമല്ല അമ്മയാകുന്നത്. നിരവധി ദൈവിക ഗുണങ്ങളുടെ ഭവനമാണ് പശു. പശുവിന് പാലിലും ദൈവികതയുണ്ട്. അത്തരം പശുക്കൾ കറവ യന്ത്രങ്ങളല്ല. അവരാണ് ദേശീയ ഭാഗ്യത്തിൻ്റെ ഉറവിടം. പശുവിനെപ്പോലെ ഉദാരമനസ്കത ഭൂമിയിൽ മറ്റൊന്നില്ല, പശു ഔഷധഗുണമുള്ള പുല്ലും ഇലയും തിന്നുന്നു. പശുവിൻ പാൽ, അതിൻ്റെ ഉൽപന്നങ്ങൾ, ഗോമൂത്രം, ചാണകം - പശുവിൻ പാൽ എന്നിവയെല്ലാം സാമൂഹികമായി പോഷകഗുണമുള്ളവയാണ്. 'ഗോ ഉൽപ്പന്നം' സമ്പത്ത് വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. സമ്പത്തിൻ്റെ വാസസ്ഥലം എന്നും പശു അറിയപ്പെടുന്നു. പുരാതന കാലത്ത്, പശുക്കൾ സമൂഹത്തിൻ്റെ സന്തോഷത്തിൻ്റെയും സമ്പത്തിൻ്റെയും അളവുകോലായിരുന്നു. പൂജാ ചടങ്ങുകളിൽ, അന്നദാന വേളയിൽ, പശുക്കൾ എൻ്റെ അമ്മയാകട്ടെ, പശുക്കൾ എൻ്റെ പിതാവാകട്ടെ, പശുക്കൾ എൻ്റെ കാളകളാകട്ടെ എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് ആദ്യം പശുവിനെ തീറ്റുന്നു. ഇന്ത്യൻ പശുക്കൾക്ക് പൊതു കാലാവസ്ഥയുടെ പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങളെ നേരിടാൻ കഴിയും. വെയിലായാലും മഴയായാലും അവർ ആരോഗ്യവാന്മാരാണ്.
ഹിന്ദു പുരാണങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പവിത്രമായ ധേനു അല്ലെങ്കിൽ പശുവാണ് കാമധേനു. ഗോമാതാ സർവദേവതമാർ അവിടെ നിൽക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് പശുവിനെ പൂജിച്ചാൽ എല്ലാ ദേവന്മാരെയും പൂജിച്ചതിന് തുല്യമായ ഫലം ലഭിക്കുക. എല്ലാ കന്നുകാലികളുടെയും ഉത്ഭവം കാമധേനുവാണെന്ന് പുരാണങ്ങൾ പറയുന്നു. ദേവന്മാരും അസുരന്മാരും ആദിശേഷുവിനെ കയറായി ഉപയോഗിച്ചു, അമൃതിനായി ക്ഷീരസാഗരത്തെ കുഴിച്ചു. എന്നാൽ ആ ക്ഷീരസാഗരത്തിൻ്റെ അലർച്ചയിൽ കാമധേനുവും ആ ചുഴിയിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവരുന്നു. ഈ പശുവിന് സുരഭി എന്നും പേരുണ്ട്. ഈ കാമധേനു ലോകത്തിലെ എല്ലാ കന്നുകാലികളുടെയും അടിസ്ഥാനമാണെന്ന് പുരാണങ്ങൾ പറയുന്നു. കാമധേനു ഇന്ദ്രനൊപ്പമാണ്. ചില ഐതിഹ്യങ്ങളിൽ വസിഷ്ഠൻ്റെ ഭവനത്തിലും ചില ഐതിഹ്യങ്ങളിൽ ഗൗതമമുനിയുടെ ഭവനത്തിലും കാണുന്നു. കാമധേനു വസിഷ്ഠന് തൻ്റെ തപസ്സിനു വേണ്ടതെല്ലാം നൽകി. കാമധേനുവിൻ്റെ മകൾ സബല എന്ന പശുവാണ്, കാമധേനുവിൻ്റെ മകൻ നന്ദിയാണ്. ഏതൊരു ഐതിഹ്യത്തിലും, കാമധേനുവിന് ഒരാൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നതെന്തും ഉടനടി നൽകാനുള്ള മഹത്വമുണ്ട്.
കാമധേനു സുരഭി പശുവിൻ്റെ ആവിർഭാവത്തിനു പിന്നിൽ പല തരത്തിലുള്ള കഥകൾ പ്രചരിക്കുന്നുണ്ട്. അവർ…[1]
രാമായണമനുസരിച്ച്, ഋഷി കശ്യപാദുവായിരുന്നു, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭാര്യ ക്രോധവാസലൻ്റെ മകളായ സുരഭി ആയിരുന്നു. അവൾക്ക് രണ്ട് പെൺമക്കൾ കൂടി ജനിക്കും. അവ രോഹിണിയും ഗോദാവരിയുമാണ്. ഈ ക്രമത്തിലാണ് സുരഭി തൻ്റെ ആഗ്രഹങ്ങൾ നിറവേറ്റുന്ന കാമധേനുവായി മാറിയതെന്ന് പുരാണങ്ങൾ പറയുന്നു.
വസിഷ്ഠ മുനിയുടെ ത്യാഗത്തെ ഇന്ദ്രൻ അഭിനന്ദിക്കുകയും അദ്ദേഹത്തിന് ശബല എന്ന പശുവിനെ നൽകുകയും ചെയ്തു. കാമധേനുവിനെപ്പോലെ അതിന് അതിൻ്റെ ഉടമയ്ക്ക് എന്ത് വേണമെങ്കിലും നൽകാൻ കഴിയും.
ദേവീഭാഗവതം അനുസരിച്ച്, വൃന്ദാവനത്തിൽ സുരഭി പശുവിനെ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ തന്നെ സൃഷ്ടിച്ചു... വൃന്ദാവനത്തിൽ ഗോപികമാരോടൊപ്പം നൃത്തം ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നപ്പോൾ പെട്ടെന്ന് കൃഷ്ണനു ദാഹിച്ചു. ഇതോടെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഉടൻ തന്നെ സുരഭിയെ സൃഷ്ടിച്ച് അതിൻ്റെ പാൽ കുടിച്ചു.
എന്നാൽ മഹാഭാരതം അനുസരിച്ച്... വസിഷ്ഠ മുനി നടത്തിയ ഭൂമി യാഗത്തിൽ ദേവേന്ദ്രൻ അക്ഷമനാകുന്നു. അവൻ ആ പ്രദേശത്ത് വരൾച്ച സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ആശ്രമത്തിലെ എല്ലാ ശിഷ്യന്മാരും പട്ടിണികൊണ്ട് കഷ്ടപ്പെടുന്നു.കുട്ടികളുടെ വിശപ്പകറ്റാനുള്ള ശക്തി തനിക്ക് നൽകണമെന്ന് അരുന്ധതി പാർവതിയോട് അപേക്ഷിക്കുന്നു. അമ്മവരു അരുന്ധതി പശുവിനെ കാമധേനുവിന് നൽകി, ആ അമ്മയുടെ മഹത്വം ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. ആശ്രമത്തിലെ എല്ലാവരുടെയും വിശപ്പ് അരുന്ധതി ശമിപ്പിക്കുന്നു.[2]
ഹിന്ദു മാസികയുടെ ലോഗോയിൽ കാമധേനുവും[3] ഐരാവതവും പ്രമുഖമാണ്.